BİR AKADEMİSYENİN TAŞIMASI GEREKEN VASIFLAR ÜZERİNE

Ender BÜYÜKÖZKARA*

Bu yazı bir akademisyenin sahip olması gereken özelliklere dair kaleme alınan notlardan ibarettir. Dolayısıyla ilgili meslek grubu için yazılmış etik kodlar mesabesinde olmaktan çok uzaktır. Benzer konularla ilgilenen bir akademisyenin veya akademisyen adayının yazılanlardan bir şekilde istifade etmesi, bu satırlarla amaçlanan maksadın hâsıl olması açısından kâfi gelir.

Bir akademisyenin taşıması gereken vasıflar çok sayıdadır. Aşağıda yer verilecek vasıflara başkalarının eklenebileceği şimdiden kestirilebilir. Başka bir deyişle sunulacak liste eksik kalacaktır. Ne var ki akademisyenlik için gerekli olan temel özelliklere temas edilmeye çalışılacaktır. Bunların ne olduklarına gelince şu şekilde maddeleştirilebilir:

1. Bir akademisyen; duyuları keskin, hafızası kuvvetli, ferasetli ve sağlıklı muhakeme yetisine sahip olmalıdır. Tüm zihinsel işlemleri sağlam ve çabuk bir şekilde yerine getirmelidir.

2. Bir akademisyen bilmeye, öğrenme ve öğretmeye istekli olmalı; bilgiye, bilime merak duymalıdır. Okumak, araştırmak, incelemek velhasıl çalışmaktan zevk duymalı, bıkmamalı ve kolay kolay yorulmamalıdır.

3. Bir akademisyen ana dilinde kendini sözlü ve yazılı olarak ifade etmekte mahir olmalıdır. İlaveten en az bir yabancı dili iyi bilmeli ve dillere meraklı bir şekilde dil öğrenmeye önem vermelidir.

4. Bir akademisyen en az bir sanat dalıyla ve spor dalıyla meşgul olmalıdır.

5. Bir akademisyen ahlaklı yani erdem sahibi olmalıdır. Bu durum bir yandan zihinsel yetilerdeki üstünlüğü imlerken diğer taraftan cesaret, ölçülülük gibi orta olana isabet eden ruhsal nitelikleri haiz olmayı karşılar.

6. Bir akademisyen özgürlüğüne önem vermeli ve özgür kalmalıdır.

7. Bir akademisyen maddî kazançlar uğrunda bir hayat sürmemelidir. Elbette çalışmalarının maddî getirileri olacaktır; fakat sırf bunları düşünerek iş görmek, kalemi hakikat ve dürüstlük çizgisinden uzaklaştırır. Maddî duruma gelince ne az ne de çok olmalıdır. Zira az olduğunda akademisyen ya ihtiyaçlarını karşılamak için para getirecek şeylere tevessül edebilir ya da motivasyon düşüklüğü nedeniyle çalışma yapmaktan uzaklaşabilir. Çok olduğunda ise rehavete kapılarak tembelleşme tehlikesi söz konusudur.

8. Bir akademisyen ün peşinde koşmamalıdır. Çalışmalarından bu yönde bir kazanım elde etmesi mümkün olsa bile sırf bunu göz önünde bulundurarak çalışması, kalemini hakikat ve dürüstlük çizgisinden uzaklaştırır. Öte yandan ünlendiği takdirde bu durumun karakter ve çalışmalarını olumsuz yönde etkilememesi gerekir.

9. Bir akademisyen aile fertleriyle, akrabalarıyla ve dostlarıyla sağlıklı ilişkiler kurabilmelidir. Aksi hâlde moral motivasyonu düşük olabilir ve böylece çalışmalarına gereken özeni gösteremeyebilir. Ayrıca sayılan kişilerle iyi ilişkiler kurması ruh sağlığı açısından hayli önem taşır. Ancak zamanı ve enerjisinin büyük kısmını ailesi, akrabaları ve dostları için harcayan kimse vazifelerini doğru bir biçimde yerine getiremez. Bundan ötürü bir akademisyenin bu konuda gerekenden fazla zaman ve enerji harcamaması lazım gelir.

10. Bir akademisyen siyasî menfaat elde etmek için uğraşmamalıdır. Aksi halde dilinin ve kaleminin siyasetin istediği tarafa dönmesi söz konusudur. Diğer taraftan siyasîlere karşı mesafeli durmalıdır. Elbette onlarla münasebette bulunulabilir; fakat bunun arkadaşlığın ötesine geçmemesi gerekir. Zira geçtiği takdirde yavaş yavaş siyasetin dünyasına girmeye başlanır ve neticesinde hakikatten uzaklaşılır.

11. Bir akademisyen tanrısal mükemmelliği hedeflemeli, bu hedefe ulaşma yolunda emek sarf etmelidir.

Yukarıda yer alan vasıflar, yazarın akademisyenlik için gerekli gördüğü temel özelliklerden ibarettir. Başka deyişle bir kişinin akademisyen olması için bunları haiz olması gerekir. Ancak bu durum zorunlu olduğu anlamına gelmez: Bir kişi yukarıdaki vasıfların hiçbirine sahip olmadan da akademisyen olabilir. Burada gereklilik ve zorunluluk arasındaki farkı göz ardı etmemek lazım gelir.

*Doktora Öğrencisi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe EABD

Arş.Gör., Sakarya Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Felsefe Bölümü